Pomiary warunków środowiskowych w muzeach i archiwach

Parametry środowiskowe mające niekorzystny wpływ na eksponaty muzealne. Zalecane wartości.

1.Temperatura

Wysoka temperatura wpływa destrukcyjnie na obiekty muzealne. Ekstremalnie niska temperatura zwiększa kruchość materiału a w konsekwencji zwiększa ryzyko mechanicznego uszkodzenia. Największym jednak wpływem temperatury jest jej wpływ na wilgotność- co opisane jest w następnym punkcie oraz cykle zmian temperatury i wilgotności, które nawet przy niewielkiej amplitudzie ale dużej częstotliwości mogą negatywnie wpłynąć na przechowywane zbiory.

2. Wilgotność

Niska wilgotność względna powietrza powoduje wysychanie klejów, pękanie skóry, kurczenie się płótna i pergaminu. Wysoka wilgotność powoduje rozpulchnienie klejów w oprawach książek oraz przenikanie barwników z opraw i ilustracji na sąsiednie karty, deformowanie okładek. W przypadku wilgotności przekraczającej 70% i przy niskiej temperaturze bardzo prawdopodobny jest rozwój mikroorganizmów - bakterii i grzybów.

3. Promieniowanie nadfioletowe (UV)

Promieniowanie UV niesie energie która zapoczątkowuje reakcje fotochemiczne w eksponatach. Efektem są. m.in. zmiana barwy oraz widoczne pęknięcia. Promieniowanie UV nie jest widoczne dla człowieka, także należy starać się je eliminować gdyż wpływa na przedwczesne starzenie wszystkich obiektów.

4. Natężenie światła widzialnego (VIS)

Światło widzialne jest wykorzystywane do oświetlania ekspozycji, niemniej jednak w nadmiernej ilości może być szkodliwe. Czasami dopuszcza się do zwiększenia intensywności oświetlenie ale przy jednoczesnym zmniejszeniu czasu ekspozycji na nie.

5. Promieniowanie podczerwone (IR)

Niewidoczne promieniowanie podczerwone powoduje nagrzewanie się obiektów i podobnie jak przy promieniowaniu UV dostarczenie dużej ilości energii. W zależności od współczynnika emisyjności przedmioty mniej lub bardziej się nagrzewają.

Promieniowanie podczerwone można mierzyć specjalnym miernikiem lub zwykłym termometrem mierząc temperaturę powierzchni obiektu. Z racji tego, że każdy przedmiot ma inny współczynnik emisyjności (ciemniejsze przedmioty lepiej pochłaniają promieniowanie podczerwone i w efekcie szybciej się nagrzewają) oraz inną wrażliwość na wysoką temperaturę - nie ma określonych dopuszczalnych dawek promieniowania podczerwonego.

6. Pozostałe parametry (m.in przepływ powietrza, poziom dźwięku, lotne związki organiczne i zanieczyszczenie powietrza).

Oprócz parametrów wymienionych powyżej istnieje szereg innych wielkości, które można monitorować i które mogą mieć wpływ na trwałość ekspozycji. W większości przypadków parametry te z powodu ograniczeń budżetowych nie są w Polskich muzeach monitorowane. Wiadomo jednak, że obrazy olejne, papier, papirus, pergamin, manuskrypty, materiały tkane, stroje, arrasy, skóry, zamsz, futra, minerały alabaster są wrażliwe na zanieczyszczenia pyłowe. Wrażliwe natomiast na zanieczyszczenia gazowe są tkaniny pochodzenia roślinnego, minerały (zwłaszcza piryt).

Miernik, rejestrator czy system pomiarowy?

W celu zapewnienia prawidłowych warunków środowiskowych w muzeum lub archiwum można stosować mierniki, rejestratory lub systemy rejestracji. Każde rozwiązanie ma swoje wady i zalety, także przed zakupem należy zastanowić się co jest dla nas najważniejsze. Mierniki po prostu wyświetlą nam aktualną mierzoną wartość (większość też zapamięta wartość maksymalną i minimalną jaka wystąpiła), rejestratory pozwolą sprawdzić jak zmieniały się wartości w funkcji czasu, natomiast najbardziej rozbudowane systemy rejestracji pozwolą śledzić na bieżąco i zdalnie (przez stronę internetową) warunki środowiskowe, dostajemy możliwość alarmowania przez SMS lub email, a także sterowania np. klimatyzacją.

Wzorcowanie aparatury pomiarowej?

Każda aparatura pomiarowa, która używana jest do kontroli i na podstawie której wskazań podejmowane są określone decyzje, powinna być wcześniej sprawdzona pod katem poprawności wskazań. Ponadto raz na jakiś czas (najczęściej raz na rok) miernik powinien być sprawdzony ponownie. Dokumentem, który potwierdza wykonanie takiego badania jest świadectwo wzorcowania. Firma Mera sp z o.o. dysponuje laboratorium, które może przeprowadzić wzorcowanie:

Oferta firmy MERA Sp. z o.o.